Konkurować i współpracować zarazem

Fotolia

Klastry są specyficznymi podmiotami, które nierzadko w ramach swojej działalności skupiają rywalizujące ze sobą firmy i instytucje z tej samej branży. Na polskim rynku to wciąż jeszcze stosunkowo nowe zjawisko, a w branży obróbki metali funkcjonuje obecnie zaledwie kilka klastrów. Jest jednak szansa, że przetrą one szlak, którym wkrótce podążą kolejne firmy.

Klaster to geograficzne skupisko niezależnych, ale jednocześnie wzajemnie powiązanych ze sobą siecią poziomych i pionowych zależności podmiotów działających w tych samych lub pokrewnych branżach – od przedsiębiorców, przez ich dostawców oraz firmy usługowe, aż po instytucje i organizacje okołobiznesowe, w tym jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostki szkolnictwa wyższego, a nawet średniego. Bardzo często dochodzi do sytuacji, że w ramach jednego klastra wspólne projekty prowadzą firmy na co dzień rywalizujące ze sobą o klienta.

Działanie w klastrach niesie ze sobą – a przynajmniej powinno – szereg korzyści dla wszystkich podmiotów-członków, zwiększając jednocześnie ich konkurencyjność. Do najważniejszych można zaliczyć możliwość wymiany opinii, podpatrywania, uczenia się i naśladowania innych firm, dostęp do wiedzy i nowych technologii oraz czerpanie z tego wymiernych korzyści. Profity te są szczególnie istotne dla małych i średnich przedsiębiorstw, które bardzo często, działając w pojedynkę, nie miałyby szans, by posiąść taką wiedzę. Klastry pozwalają także nawiązać kontakt z nowymi podmiotami (dostawcami, usługodawcami i kontrahentami) – często również spoza klastrów – oraz obniżyć koszty działalności przedsiębiorstw.

Typową działalnością firm zrzeszonych w klastrach jest przygotowywanie wspólnej oferty i składanie zamówień, działania lobbingowe, a także korzystanie z tych samych kanałów dostaw oraz dystrybucji.

Istniejące już klastry stanowią ponadto swego rodzaju magnes, który przyciąga nowych przedsiębiorców pragnących rozpocząć działalność na danym obszarze. Bardzo często są to inwestorzy zagraniczni, którzy oprócz kapitału przywożą ze sobą nowe technologie udostępniane wszystkim podmiotom działającym w klastrze.

Klastry w Polsce

Przeprowadzona przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości w drugiej połowie ubiegłego roku inwentaryzacja polskich klastrów pozwoliła w pewnym stopniu bliżej poznać to zjawisko w naszym kraju. Według stanu na październik 2015 r. w Polsce funkcjonują 134 klastry, choć sami autorzy raportu przyznali, że nie byli w stanie dotrzeć do wszystkich tego typu organizacji, stąd możliwe, że dane te nieco odbiegają od rzeczywistości. Zauważalny jest jednak stopniowy wzrost liczby klastrów w naszym kraju: w marcu 2012 r. ich łączna liczba wynosiła 112, w przemyśle metalowym wzrosła zaś w tym okresie (2012-2015) z 3 do 8. Oprócz nich funkcjonuje jeszcze spora grupa tzw. potencjalnych klastrów, które nie spełniają wszystkich wymogów niezbędnych do uznania ich za ów podmiot, jednak pełnią bardzo podobną funkcję.

Polskie klastry są stosunkowo młode: pierwsze powstały w 2003 r., jednak większość z nich została założona w ostatnich czterech latach. Odpowiednio średni wiek klastra w naszym kraju wynosi 4 lata.

We wszystkich zidentyfikowanych klastrach działa ok. 6 tysięcy podmiotów, w tym 78% stanowią przedsiębiorstwa (4578) – głównie z sektora MŚP (4232). Na statystyczny klaster składają się 44 podmioty, w tym 34 firmy. Najwięcej klastrów działa w sektorach ICT, energetyki i OZE, a także w budownictwie i branży medycznej. Znacząca ich liczba reprezentuje też sektor metalowy, technologii produkcji, turystyczny i usług biznesowych.

Z przeprowadzonych badań wynika, że 61% klastrów nie prowadzi żadnych wspólnych projektów, a aż 76% nie współpracuje z żadną siecią krajową. Dowodzi to, że rynek klastrów w Polsce jest wciąż słabo rozwinięty – zwłaszcza że niektóre wiel z nich powstały już kilka lat temu, a nadal nie stanowią zachęty do bliższej współpracy między podmiotami i nie wykazują większej aktywności.

Potencjalne klastry

W ramach tego samego badania PARP-u na koniec 2015 r. zidentyfikowano 106 potencjalnych klastrów, z czego w przypadku 92 o niezaliczeniu do grupy klastrów zdecydował wyłącznie fakt niespełnienia wszystkich kryteriów charakteryzujących tę formę współpracy. Potencjalne klastry – w przeciwieństwie do typowych – nie stanowią grupy o stabilnym, ustalonym składzie, lecz raczej różne kombinacje trzech głównych typów podmiotów: przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu i jednostek naukowych, przy czym przedsiębiorstwa były zawsze głównym elementem i stałą składową współpracującej grupy. W przeciwieństwie do klastrów, w grupie potencjalnych klastrów jako forma prawna nie występowały: spółka akcyjna, fundacja ani izba gospodarcza.

Więcej na temat polski klastrów znajduje się w październikowym wydaniu MM Magazynu Przemysłowego.

Tagi artykułu

Zobacz również

Chcesz otrzymać nasze czasopismo?

Zamów prenumeratę