Znakowarki laserowe coraz częściej znajdują zastosowanie w przemyśle. Wykorzystuje się je w branżach, w których niezbędne jest brandowanie, etykietowanie czy numerowanie produktów, czyli trwałe zachowywanie treści na różnorodnych materiałach.

Powiązane firmy

– Obecnie najczęściej stosuje się znakowarki laserowe do trwałego nanoszenia znaków alfanumerycznych, kodów Datamatrix czy też logotypów na elementach metalowych i tworzywach sztucznych – mówi Michał Błaszczyk, laser market manager w firmie Gravotech.

Proces ten polega na nanoszeniu znaków na powierzchnię przedmiotów za pomocą wiązki lasera, która powoduje usunięcie cienkiej warstwy materiału ze znakowanego produktu lub modyfikację jej zabarwienia dzięki zmianom termofizycznym lub termochemicznym w materiale. Wykorzystuje się do tego takie metody jak grawerowanie, wyżarzanie, odbarwianie, ablacja i spienianie – w zależności od rodzaju materiału i wymogów. Każda z nich ma swoje wady i zalety.

– Specjalnie wykonane lasery pracują na liniach rozlewniczych napojów lub w fabrykach tytoniowych. Inne urządzenia identyfikują elementy i zespoły stosowane w przemyśle motoryzacyjnym. Coraz trudniej znaleźć opakowania farmaceutyczne nieopisane laserem. Znakowanie laserowe jest wszędzie – przekonuje dr inż. Lech Boruc, prezes zarządu Solaris Laser.

Technologii znakowania laserowego używa się m.in. w przemyśle motoryzacyjnym (przyciski, złącza, obudowy, uchwyty), lotniczym, spożywczym (butelki, folie, opakowania), medycznym, elektronicznym (klawiatury, telefony komórkowe, kondensatory, płytki drukowane), chemicznym, zbrojeniowym, a także w metalurgii i przetwórstwie tworzyw sztucznych. Bardzo duży rynek rozwiązań do znakowania laserowego tworzą firmy z branży reklamowej, które muszą personalizować i ozdabiać oferowane przez siebie produkty.

– Dla nas głównymi odbiorcami rozwiązań do znakowania laserowego są firmy produkcyjne z branży tworzyw sztucznych oraz obórki metalu – mówi Tomasz Jastrzębski, dyrektor sprzedaży w Cloos Polska. – Są to firmy, które przy seryjnej produkcji muszą znakować komponenty kodami kreskowymi lub 2D oraz informacjami służącymi potem do analizy przepływu towarów w całym procesie produkcyjnym – dodaje.

Znakowanie wykorzystuje się jednak do identyfikacji detali nie tylko w procesie produkcyjnym, ale też w późniejszej fazie rynkowego obrotu towarami: – Identyfikacja pozwala firmom na pełną kontrolę cyklu życia produktu, jak również w dużym stopniu upraszcza procedury obsługi zgłoszeń reklamacyjnych – tłumaczy Tomasz Jastrzębski z Cloos Polska.

 Każdy typ materiału

Laserami można znakować praktycznie wszystkie materiały, bez względu na ich kształt, budowę i złożoność powierzchni. – W zależności od typu lasera możemy znakować materiały naturalne, jak drewno, papier czy skóra, ale też metal, tworzywa sztuczne i inne materiały – o różnej twardości, konsystencji i kształcie – wylicza Tomasz Jastrzębski z Cloos Polska. Jednocześnie przyznaje, że tworzywa sztuczne są stosunkowo trudnym materiałem do znakowania. Drobna zmiana mieszanki, z której są wykonywane, może w istotny sposób wpłynąć na efekty znakowania: – Do tego typu materiałów stosujemy oprócz standardowych urządzeń typu YAG i laserów światłowodowych, maszyny typu UV i lasery typu Green – wyjaśnia.

Bernard Rzany, prezes laser PRO, potwierdza, że technologie laserowe pozwalają na znakowanie wszystkich typów materiałów organicznych i nieorganicznych. Wyjątkiem jest kamień. Jak tłumaczy, w tym wypadku proces ten nie przynosi pożądanych efektów: – Należy jednak zauważyć, że ze względu na szeroki wybór zakresów długości fali, trybów pracy i mocy źródeł laserowych dobór najbardziej optymalnej w danych warunkach technologii znakowania powinien być poprzedzony przeprowadzeniem wstępnych testów obróbki danego detalu z wykorzystaniem różnych urządzeń i parametrów procesowych – przekonuje Rzany.

– Z technologicznego punktu widzenia możliwe jest znakowanie dowolnego materiału w stałym stanie skupienia – podkreśla Rafał Jednorowski, sales manager w Trotec. – Pierwszym czynnikiem, który określa interakcję promieniowania laserowego z materią, jest absorpcja, tj. współczynnik, który definiuje, jaka część energii zostanie efektywnie wykorzystana w procesie. Materiały pochodzenia organicznego, półprzewodniki oraz dielektryki, w tym tworzywa, wykazują absorpcję w zakresie ultrafioletu UV. Najbardziej popularnym rozwiązaniem są tu lasery molekularne CO2 (10,6 μm), lasery na ciele stałym (Yb:szkło, Nd:YAG, Nd:YVO4) z generacją wyższych harmonicznych (głównie THG) lub też wydajne w zakresie UV lasery ekscymerowe. Metale zaś i ich stopy w zależności od typu absorbują, mówiąc w dużym uproszczeniu, tym lepiej, im krótsza jest długość fali promieniowania laserowego. Tu dominującym rozwiązaniem są lasery ma ciele stałym (w tym światłowodowe) pracujące na fundamentalnej długości fali – ok. 1,06 μm lub harmonicznych 532, 355 lub 266 nm – opisuje Rafał Jednorowski.

 Wszechstronne zastosowanie

Jak zauważa Michał Błaszczyk z Gravotech, laserem najczęściej wykorzystywanym do znakowania jest laser hybrydowy (DPSS). Stanowi on połączenie dwóch typów technologii: lasera typu fiber oraz Nd:YAG.

– Wykorzystując najlepsze cechy tych dwóch typów źródeł laserowych, z laserów typu fiber zaczerpnięto konstrukcję źródła, dzięki czemu uzyskano wysoką żywotność diody pompującej, jak i wysoką wydajność energetyczną umożliwiającą znakowanie na metalach. Kolejnymi zaletami zastosowania źródła lasera DPSS są wysoka moc szczytowa (nawet 15-krotnie większa niż w przypadku laserów światłowodowych) oraz krótkie impulsy, dzięki czemu występuje niewielkie nagrzewanie znakowanych elementów – uzasadnia Błaszczyk.

Urządzenia do znakowania laserowego wykorzystywane są do nanoszenia trwałych oznaczeń w postaci znaków alfanumerycznych, kodów i grafiki o stałej lub zmiennej zawartości na wszelkiego rodzaju materiałach występujących w przemyśle i technice opakowań.

– Istotne jest, że ze względu na szybkość „laserowego drukowania”, wynoszącą kilka tysięcy znaków na sekundę, oznaczenia mogą być wykonywane na obiektach poruszających się na liniach produkcyjnych bez konieczności ich zatrzymywania. Tradycyjne zastosowania do stacjonarnego znakowania wyrobów przemysłowych, w szczególności narzędzi, części maszyn i komponentów elektronicznych, zostały dziś zdominowane przez liczne aplikacje do oznaczania wszelkiego rodzaju opakowań w farmacji, przemyśle spożywczym, kosmetycznym i innych – wyjaśnia Lech Boruc z Solaris Laser.

Nowoczesne znakowarki laserowe są dziś powszechnie wykorzystywane zarówno w przemyśle, jak i na rynku usługowym, dlatego zdaniem Mariusza Deptucha, area sales managera w Eurolaser Polska, bardzo trudno jest wskazać główne zastosowanie tej technologii: – Obecnie znakowarki ze źródłem fiber są najczęściej stosowane do bardzo szybkiego znakowania metali, od długopisów i gadżetów w agencjach reklamowych, biżuterii w jubilerstwie, tabliczek znamionowych, opisowych i oznakowań w przemyśle po zautomatyzowane znakowanie produktów „w locie” na liniach produkcyjnych. Znakowarki fiber skutecznie wypierają z zastosowań przemysłowych znakowarki mechaniczne i mikroudarowe – tłumaczy Deptuch.

Zdaniem Rafała Jednorowskiego z Trotec rozległy obszar wykorzystania technologii znakowania laserowego wynika właśnie z jej unikatowych właściwości: – Znakowanie laserowe to bezdotykowa, selektywna modyfikacja powierzchni materiału. Metoda ta charakteryzuje się bardzo wysoką rozdzielczością sięgającą mikrometrów, trwałością (odpornością na ścieralność i zmywalność) oraz wydajnością. Z uwagi na brak konieczności stosowania odczynników chemicznych w trakcie procesu uważana jest również za technikę czystą i ekologiczną. W zależności od parametrów procesu oraz właściwości materiału modyfikacja może dotyczyć jedynie zmiany własności fizykochemicznych warstwy wierzchniej, co pozwala na uzyskanie kontrastowego wybarwienia, lub też modyfikacji geometrii powierzchni – grawerowania w procesach ablacji materiałów jednorodnych oraz wielowarstwowych (np. laminatów) powlekanych farbą, anodowanych bądź platerowanych – opisuje Jednorowski i podkreśla, że zastosowanie tej technologii dynamicznie wzrasta w porównaniu z innymi, konkurencyjnymi metodami.

 Długa lista zalet

Główne korzyści z wykorzystania znakowarek laserowych to przede wszystkim wysoka jakość i estetyka znakowania. Trzeba też uwzględnić same możliwości takich urządzeń. – Pozwalają na proste definiowanie zawartości znakowania, programowanie cyklu pracy znakowarek oraz na ich integrację z już istniejącymi liniami i maszynami produkcyjnymi – mówi Tomasz Jastrzębski z Cloos Polska. Jak dodaje, zaletą tych urządzeń jest ich wszechstronność, jeśli chodzi o rodzaje znakowanych materiałów oraz sposób znakowania. Przy ustaleniu odpowiednich parametrów można uzyskać kontrastowe znaki na powierzchni detalu, nie ingerując w jego strukturę, a przy innych parametrach – głębokie grawerowanie.

– Ważne jest również, że najpopularniejsze technologie laserowe są coraz tańsze, a tym samym dostępne dla coraz większej grupy potencjalnych klientów. Oczywiście przy wyborze rozwiązania do znakowania laserowego należy brać pod uwagę względy bezpieczeństwa i tak planować produkcję, by wyeliminować wszelkie zagrożenia wynikające z możliwości bezpośredniego kontaktu operatora z wiązką lasera – dodaje Jastrzębski.

Wśród największych zalet urządzeń laserowych Michał Błaszczyk z Gravotech wskazuje wysoką jakość znakowania, trwałość, powtarzalność, prędkość znakowania i wielofunkcyjność rozwiązania: – Ważną kwestią są koszty eksploatacyjne wybranego rozwiązania – podkreśla Błaszczyk i dodaje: – W przypadku zastosowania znakowarek laserowych koszty bezpośredniego naniesienia oznaczeń na produkty mogą być nawet sto razy niższe niż koszty zastosowania etykiet.

Jak podkreśla Bernard Rzany z laser PRO: – W przeciwieństwie do innych metod znakowania technologie laserowe oferują możliwość nanoszenia trwałych znaków o dużym kontraście bez uszkadzania powierzchni detalu. Elastyczność systemów laserowych pozwala łączyć takie zalety jak wysoka jakość i powtarzalność znakowania z możliwością nanoszenia dowolnych kształtów i szybkiej modyfikacji parametrów procesowych.

– Bezobsługowa praca związana z brakiem konieczności uzupełniania zużywających się mediów to podstawowa cecha decydująca o popularności znakowarek laserowych – uważa Lech Boruc z Solaris Laser. – Dodatkowo nowoczesne znakowarki są wyposażane w systemy przygotowane do pracy w cyfrowym środowisku fabryki autonomicznej – zaznacza.

Na korzyść tych urządzeń bez wątpienia najbardziej przemawiają nieporównywalne z żadną inną metodą szybkość i jakość znakowania bezdotykowego: – Znakowarka jest także praktycznie bezobsługowa pod kątem serwisowym i bardzo prosta w obsłudze. To urządzenie, które można w bardzo łatwy sposób integrować z innymi urządzeniami lub jako część linii produkcyjnej – zauważa Mariusz Deptuch z Eurolaser Polska.

Oprócz wysokiej rozdzielczości i wydajności znakowarki laserowe charakteryzują się kilkoma unikatowymi cechami wyróżniającymi je na tle konkurencji: brakiem konieczności przygotowywania jakichkolwiek klisz lub matryc, bezdotykową naturą procesu oraz bardzo wysoką trwałością systemu sięgającą nawet setek tysięcy godzin.

– Obecne źródła laserowe w wyniku szeregu optymalizacji po stronie konstrukcyjnej, jak i wzrostu żywotności zastosowanych komponentów (np. laserów półprzewodnikowych wykorzystywanych jako pompy laserów na ciele stałym) charakteryzują się o rząd wielkości wyższą trwałością od swoich poprzedników z ubiegłej dekady. Urządzenia te pozwalają na znakowanie w trudno dostępnych miejscach, znakowanie przedmiotów elastycznych, nie wymagają unieruchamiania przedmiotu i pozwalają na łatwą integrację z liniami produkcyjnymi. Z uwagi na bezdotykowość umożliwiają również higieniczne znakowanie w branży medycznej oraz spożywczej – wylicza Rafał Jednorowski z Trotec.

 Technologia rozwoju

Paweł Kulawiak, właściciel firmy Integrators, pytany o trendy i kierunki rozwojowe znakowarek laserowych wskazuje, że na przestrzeni ostatnich lat obserwowaliśmy dynamiczny rozwój technologii światłowodowej, która obecnie wypiera z rynku lasery na ciele stałym: – Bardzo widoczny stał się również podział dostępnych urządzeń na profesjonalne, radzące sobie w trudnych warunkach przemysłowych, zazwyczaj pracujące na trzy zmiany, jak i te dostępne za niewielkie pieniądze, głównie z Chin. O ile w drugiej grupie urządzeń możemy obserwować głównie spadek ceny, o tyle w przypadku systemów przemysłowych jesteśmy świadkami ogromnych zmian – podkreśla Kulawiak. – Najbardziej widoczne są w dwóch kluczowych dla technologii znakowania parametrach: mocy urządzenia oraz dostępnego pola pracy.

W przypadku mocy możemy mówić nawet o rewolucji: nasza ostatnia instalacja to dwa współpracujące ze sobą systemy galvo, każdy z laserem CO2 o mocy 500 W, a w pierwszym kwartale tego roku będziemy oferowali system o mocy 800 W. Ogromny postęp nastąpił także w zwiększeniu pola pracy: z dostępnych na początku dziesięciolecia 10 x 10 cm obecnie możemy zaproponować aż 200 × 200 cm. Znaczny wzrost oferowanej mocy i wielkości pola pracy jest podyktowany przez klientów, którzy chcą pracować szybciej i wydajniej, i w naszym odczuciu technologia będzie się rozwijała w tym kierunku.

Lech Boruc zwraca uwagę, że technologia grawerowania, znakowania i kodowania laserem rozwija się w kilku obszarach: – Pierwszy to skanowanie wiązką laserową. Sprowadza się do osiągania coraz większych szybkości z jednocześnie coraz lepiej dopasowanymi do potrzeb użytkownika sekwencjami sterującymi. Drugi obszar dotyczy źródeł promieniowania laserowego. Dzisiaj stosowanych jest wiele laserów różniących się długościami fali emitowanego promieniowania, mocą, długością trwania impulsu, zakresem częstotliwości i wieloma innymi parametrami. To wreszcie konstrukcja samych urządzeń, uwzględniająca różne konfiguracje optyczne i mechaniczne, wymagania instalacyjne oraz normy bezpieczeństwa. Stosunkowo nowym trendem rozwojowym jest uwzględnianie wymagań środowiska IoT oraz przygotowanie do działania w warunkach określanych jako Industry 4.0 – wylicza.

Jak zauważa Mariusz Deptuch z Eurolaser Polska, nowością jest stopniowe wprowadzanie znakowarek laserowych 3D i wyjście poza znakowanie wyłącznie powierzchni płaskich: – 3D oznacza w tym przypadku połączenie odpowiedniego oprogramowania sterującego zautomatyzowanym ruchem głowicy znakowarki. Po wprowadzeniu do oprogramowania modelu 3D w formacie STL i następnie zrzutowaniu oznaczenia na powierzchnię modelu jesteśmy w stanie wykonać bardzo precyzyjne znakowanie powierzchni wklęsłych, wypukłych, pochyłych itp. na podstawie właśnie modelu STL – wyjaśnia.

Nową możliwością jest także głęboki grawer obiektów 2,5D: – Po wprowadzeniu modelu STL można sprawnie wypalić laserem formę stalową np. medalu czy monety o głębokości nawet kilku milimetrów z doskonałą jakością i odwzorowaniem szczegółów będących poza zasięgiem wielu frezarek CNC. W przypadku lasera nie jesteśmy ograniczeni średnicą, kształtem i długością roboczą narzędzi – podsumowuje Deptuch.