Odpady niebezpieczne – niedoceniony surowiec. Możliwości odzysku i regulacje prawne
Wynikiem realizowanych procesów przemysłowych są nie tylko wytworzone dobra, ale również odpady powstające przy obróbce materiałów i eksploatacji maszyn. Część z nich to odpady niebezpieczne, według GUS stanowiące ok. 1% ogółu wytwarzanych odpadów w Polsce. Ich znaczenie jest duże, ponieważ podobnie jak papier czy plastik określone odpady niebezpieczne mogą być poddawane procesowi odzysku, wymagają jednak szczególnej troski. Gospodarowanie tym rodzajem odpadów podlega dodatkowym regulacjom prawnym.
Odpady niebezpieczne to odpady m.in. o właściwościach łatwopalnych, toksycznych, szkodliwych, których przedostanie się do środowiska może stanowić potencjalne zagrożenie dla zdrowa i życia ludzi i zwierząt oraz dla środowiska. – Podczas procesów przemysłowych powstają m.in. odpady niebezpieczne, z których część można i warto wykorzystać ponownie, co dzięki zastosowaniu innowacyjnych rozwiązań w gospodarce odpadami jest możliwe. Jako surowiec mogą zostać one zagospodarowane w procesie recyklingu oraz odzysku energii – zwraca uwagę Monika Mąkowska, Business Area Manager HW&OW w Stena Recycling.
Według danych GUS w 2012 roku wytworzono w Polsce 1737 tys. ton odpadów zakwalifikowanych jako niebezpieczne. To, które odpady niebezpieczne i w jaki sposób mogą zostać poddane odzyskowi zależy od ich właściwości. Do tych, w przypadku których jest to możliwe, zaliczyć można m.in. odpady zawierające substancje nieorganiczne, np. nikiel, zużyte oleje i rozpuszczalniki, farby czy kleje. Dla przykładu w 2012 r. w Polsce spośród 4685 ton zużytych rozpuszczalników, recyklingowi poddano 3118 ton, 82 tony posłużyło do odzyskania energii, 1484 ton spalono, a jedynie 1 tona była składowana – podaje GUS. Istotne jest, aby odpady niebezpieczne nie były mieszane, ponieważ jedynie ich selektywna zbiórka umożliwia maksymalizację wskaźnika recyklingu. Odzysk dokonuje się m.in. w procesie rozdrobnienia odpadów, poddania ich dokładnemu i zautomatyzowanemu sortowaniu, a potem dalszej obróbce. W „Krajowym planie gospodarki odpadami 2014” oszacowano, że w 2016 r. ilość olejów odpadowych możliwych do pozyskania wyniesie 88,6 tys. ton, podczas gdy w 2022 r. będzie to 83,2 tys. ton.
Z zachowaniem staranności
– Klasyfikacja „odpady niebezpieczne” wskazuje na potrzebę szczególnej staranności w gospodarowaniu tym rodzajem odpadów, a przepisy prawne określające sposoby postępowania z nimi mają zapewnić bezpieczeństwo firmie, pracownikom i środowisku. Osoby zarządzające procesem gospodarowania odpadami niebezpiecznymi powinny posiadać odpowiednie kompetencje, by bezpiecznie i wydajnie realizować ten proces – mówi Mąkowska. Przedsiębiorca musi spełnić określone regulacje prawne, zarówno w przypadku, gdy sam zarządza odpadami, jak i gdy korzysta z usług outsourcingu. Wytwarzanie, magazynowanie czy transport odpadów niebezpiecznych są regulowane m.in. Ustawą o odpadach, Ustawą o transporcie odpadów niebezpiecznych oraz Umową europejską dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych ADR.
Zgodnie z przepisami
Według przepisów prawa przedsiębiorca zobligowany jest do posiadania zezwoleń i materialnych środków do prawidłowego magazynowania, czy też transportu odpadów niebezpiecznych. Powinien zachować szczególną staranność przy wyborze firm i osób, które realizować będą proces gospodarowania odpadami niebezpiecznymi. Ma obowiązek sprawdzić czy jednostki, którym powierza to zadanie posiadają kompetencje oraz wymagane uprawnienia. Przedsiębiorca odpowiada również za prawidłową klasyfikację odpadów i nadanie im właściwego kodu odpadu. Odpady muszą być umieszczone w certyfikowanych pojemnikach odpowiednich dla danej kategorii oraz obowiązkowe jest prowadzenie dokumentacji procesu gospodarowania odpadami w firmie. Nie dopuszcza się do rozcieńczania i mieszania ze sobą odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne.
Pojazd transportujący odpady niebezpieczne musi być do tego odpowiednio wyposażony, m.in. w skrzynkę ADR, wymagane instrukcje pisemne, pomarańczowe tablice, a kierowca powinien posiadać odpowiednie uprawnienia oraz dokumenty przewozowe. Konieczne może być wyznaczenie przez przedsiębiorstwo doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych, któremu uprawnienia nadaje Dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego. Niedozwolone są nadanie, załadunek oraz przewóz towarów niebezpiecznych w opakowaniach, które nie spełniają odpowiednich wymagań oraz luzem, jeśli towar niebezpieczny nie jest do takiej formy transportu dopuszczony.
Realizacja regulacji prawnych dot. gospodarowania odpadami niebezpiecznymi wyznacza zasady, których celem jest ochrona środowiska naturalnego. Zastosowanie dla przykładu wymagań prawnych dot. transportu odpadów niebezpiecznych ma skutkować bezpiecznym przewiezieniem ich do instalacji, w których mogą zostać poddane zagospodarowaniu, a w dalszej kolejności powinno umożliwić odpowiednie wykorzystanie potencjału tych odpadów.
